Pieniądz jest to środek płatniczy, który można wymienić na towar lub usługę. Sam jest towarem. Służy do określania oraz porównania wartości nabywanych dóbr oraz świadczonych usług. Obecna wartość pieniądza ustalana jest na podstawie swojego rodzaju umowy społecznej. Pieniądz posiada taką wartość, jaka zostaje mu publicznie przypisana.

W podręcznikach do ekonomii przeczytamy, że pieniądz spełnia funkcje ekonomiczne i społeczne.

Funkcje ekonomiczne pieniądza określają, że: pieniądz jest środkiem wymiany,  miernikiem wartości, jak każdy towar ma swoją cenę, jest środkiem przechowywania wartości (oszczędności),  jest płatniczym środkiem krajowym i międzynarodowym. Funkcje te dowodzą, że pieniądz porządkuje i organizuje nasze życie.

Funkcje społeczne pieniądza niosą za sobą zarówno pozytywne jak i negatywne oddziaływania na człowieka:

• pieniądz determinuje ludzkie zachowania, wpływa na powstanie i kształtowanie się stosunków między ludźmi,
• motywuje ludzi do podejmowania działań w celu jego pozyskania;zarówno społecznie uznanych jak i nieuczciwych
• stanowi źródło informacji o sytuacji ekonomicznej państwa, które je emituje.
• wywołuje wiele różnic między grupami społecznymi. Powoduje rozwarstwienie społeczeństwa pod względem ilości posiadanego pieniądza, co za tym idzie władzy, wpływów, sławy, różnych dóbr, itp..
• determinuje rozwój przestępczości. Środki z nielegalnej działalności wprowadzane do państwowego obiegu wpływają destabilizacyjnie na politykę monetarną państwa.
• warunkuje powstawanie instytucji społeczno-finansowych (banki, giełdy, fundacje, zakłady ubezpieczeniowe).
• jest często obok flagi, hymnu i godła najważniejszym sposobem wyrażania tożsamości narodowej.
• pieniądz jest jednocześnie potężnym narzędziem manipulacji przez wszystkich jego użytkowników.

Ewolucja pieniądza zmierza w kierunku jego dematerializacji, przekształcenia w pieniądz bezgotówkowy, elektroniczny, wręcz wirtualny. Wiele aspektów przemawia na korzyść takiego rozwoju. Taki pieniądz jest wygodny w użyciu. Nie waży,  przekazanie środków pieniężnych odbywa się natychmiastowo, z dowolnie wybranego miejsca, bez konieczności spotkania obu stron wymiany. Pozornie jest bezpieczniejszy niż posiadanie gotówki. Z drugiej strony ciągle słyszymy o włamaniach na konta bankowe, o e-mailach czyszczących nasze konta i wielu  innych nadużyciach wpływających na brak zaufania do tej formy pieniądza. Wadą jest również brak natychmiastowej kontroli nad ilością posiadanych środków. Płacąc np. kartą, bez weryfikacji wydatków, możemy utracić płynność finansową.

Media mobilizują nas do obracania pieniądzem bezgotówkowym w różnych formach. Jest to bardzo wygodne dla rządzących, gdyż mają dokładne informacje o ilości pieniądza w obiegu, stanie naszych oszczędności itp. Aparat władzy ma pełną kontrolę nad przepływami środków pieniężnych bezgotówkowych, co zdecydowanie ułatwia walkę z korupcją. Kontrola taka ma jednak swoje złe strony, z powodu kompletnej inwigilacji społeczeństwa. Może też stanowić narzędzie manipulacji.

Przekaz społeczny serwowany nam przez media jest jasny: masz pieniądze, masz władzę i poważanie w środowisku.  Agresywne reklamy niosą proste przesłanie: kupuj, kupuj, kupuj, korzystaj z usług,niekoniecznie zastanawiając się czy to, co ci podsuwa reklama jest faktycznie potrzebne i dobre dla ciebie.Konsumpcyjny tryb życia serwują nam seriale, filmy i inne programy telewizyjne, gdzie hedonistyczni celebryci rozleniwieni pieniądzem, ukazują swoje puste życie wypełnione seksem, używkami, bez rzeczywistych celów i pasji. Masz pieniądze – masz władzę w środowisku. Tylko czy takie osoby mają być faktycznie naszymi współczesnymi autorytetami?

Anna Juklaniuk

Koordynator wolontariatu w MOPS w Przasnyszu