Wg, badania CBOS z 2009 roku, byliśmy jako naród podzieleni na połowę w kwestii posiadania autorytetów. 48% badanych uważało, że w życiu lepiej uczyć się na własnych błędach, tyle samo ankietowanych było zdania, iż lepiej korzystać z wiedzy i doświadczeń innych. Im wyższa wiedza i wykształcenie ankietowanych, tym częściej twierdzili, że warto czerpać z wiedzy i doświadczenia innych.
Posiadanie życiowych wzorów najczęściej deklarowały osoby dobrze sytuowane, mieszkańcy dużych miast, mający wyższe wykształcenie i kadra kierownicza. Wśród badanych mieszkających na wsi, słabiej wykształconych, o niskich dochodach przeważała natomiast opinia, że w ich życiu nie ma osoby, którą mogliby traktować jako autorytet .

Z uzyskanych odpowiedzi w przytoczonym wyżej badaniu CBOS wynikało, że największe autorytety Polaków to rodzice i papież Jan Paweł II.
Badanie przeprowadzone przez CBOS w 2018 roku wykazało, że wśród społecznych autorytetów na czele jestJan Paweł II z 97 % ocen pozytywnych, Józef Piłsudski ( 83%)., Stefan Wyszyński (75 %), Ignacy Paderewski (69 %.), Jacek Kuroń (69%.), Tadeusz Mazowiecki (67 %) i Lech Kaczyński (62 %)
Znamienne jest to, że wszystkie wymienione osoby, w trakcie przeprowadzania badań już nie żyły. Przecież historia, jako najbardziej zakłamana dziedzina wiedzy, ukazuje nam sylwetki bohaterów w zależności od punktu widzenia osób ją spisujących. Po latach wychodzą na jaw różne fakty i dochodzi do burzenia pomników materialnych wcześniej gloryfikowanych osób, a w nasze umysły wkrada się zwątpienie i pustka.
Czy zatem wśród osób żyjących, znanych nam, nie mamy autorytetów?
Gdybyśmy zapytali dzieci i młodzież zapewne usłyszelibyśmy, że autorytetem jest osoba, która jest popularna, modnie się ubiera, jest „fajna". Ich autorytetami są najczęściej koledzy ze szkoły, ale też znani piłkarze, muzycy, aktorzy, czasem postacie literackie. Niektórzy zapewne podziwiają swoją mamę, babcię, tatę, dziadka, może też swojego nauczyciela, i chcieliby być w przyszłości tacy jak oni. Człowiek znany dziecku jest konkretny i namacalny, a dziecko jest bardzo dobrym obserwatorem.
Autorytetami mogą być zatem nie tylko osoby powszechnie znane, podziwiane, których opinie są cenione, ale również ludzie z najbliższego otoczenia, którzy dzięki swojemu postępowaniu i sposobowi życia mogą stanowić wzór dla innych, wpływać na podejmowane przez nich decyzje, jak członkowie rodziny, przełożeni w pracy czy współpracownicy.

Człowiek posiada naturalne potrzeby oraz skłonności do naśladowania innych. Autorytet jest dla nas wzorem do naśladowania, motywacją do działania, inspiracją. Posiadanie autorytetu jest potrzebne wszystkim, a w szczególności młodym ludziom, którzy dopiero poszukują własnej drogi. Brak pozytywnych wzorców zakłóca mechanizm przekazywania wartości, tak ważnych w kształtowaniu postaw moralnych i społecznych młodego pokolenia, ale też ludzi dorosłych. Warto mieć swojego mistrza, którego postawa życiowa nam imponuje, inspiruje do działania. Trzeba jednak realnie oceniać nasze autorytety widząc ich zalety i wady, sukcesy i porażki. Nie ma ludzi idealnych. Widząc błędy popełnione przez nasze autorytety uczymy się im zapobiegać. Takich autorytetów powinniśmy mieć kilka, a ich rola, szczególnie w wychowaniu młodych pokoleń jest bardzo istotna. Burząc autorytety, niszczymy poczucie bezpieczeństwa, burzymy podwaliny systemu wartości.

Siła autorytetu może być tak wielka, że nie można zapomnieć o istnieniu autorytetów działających ujarzmiająco, wynikających nie tyle z osobistych zalet czy zasług, co z wygórowanych, niejednokrotnie chorych ambicji i żądzy władzy. Taka osoba/instytucja dąży do podporządkowania sobie „ofiary”, często aparatem przymusu. Ustanawiając nakazy i zakazy wymusza uległość stosując represje za nieposłuszeństwo. Może to być rodzic, idol (aktor, muzyk, itp.) ale też przedstawiciel władzy państwowej czy kościelnej. Tego typu autorytety działają destrukcyjnie na jednostki ludzkie, stanowią niebezpieczeństwo dla kształtowania się osobowości, szczególnie dzieci i młodzieży, dla których często kluczem do udanego życia staje się sukces finansowy oraz zdobycie popularności, często za wszelką cenę

We współczesnym świecie wciąż słyszymy jak upadają istniejące autorytety, co świadczy o kryzysie moralnym świata. Przyczyną tego stanu rzeczy jest relatywizm moralny, a w konsekwencji zacieranie granicy między dobrem i złem, prawdą i kłamstwem. Rozwój komunikacji społecznej spowodował, że największy wpływ na kształtowanie naszych poglądów mają media. Jakże często widzimy, jak łatwo zniszczyć człowieka, dorobek całego jego życia w ciągu jednego dnia. Łatwość i szeroka dostępność środków masowego przekazu sprawia, że wiadomości rozchodzą się w ciągu kilku minut. Starajmy się w tym natłoku informacji spróbować chociaż poszukać rzetelnych i w miarę obiektywnych źródeł. W każdym z nas drzemie przecież ukryta potrzeba bycia prawdziwym autorytetem, tzn. osobą prawdomówną, bezstronną, szczerą, autentyczną, posiadającą wiedzę na dany temat, świadomą, konsekwentną i wymagającą, szczególnie wobec siebie.

Anna Juklaniuk
Koordynator wolontariatu w MOPS w Przasnyszu