„ - Ludzie zapomnieli o tej prostej prawdzie – rzekł lis - lecz Tobie nie wolno zapomnieć. Stajesz się odpowiedzialny na zawsze za to, co oswoiłeś.”

Antoine de Saint – Exupery, Mały Książę

Cytując za Słownikiem Języka Polskiego PWN odpowiedzialność to:

1. «obowiązek moralny lub prawny odpowiadania za swoje lub czyjeś czyny»

2. «przyjęcie na siebie obowiązku zadbania o kogoś lub o coś»

Z przytoczonej definicji wynika, że odpowiedzialność nie jest naszym przywilejem ale obowiązkiem.

Należy rozróżnić odpowiedzialność moralną od odpowiedzialności prawnej. Pierwsza jest subiektywna i zależy od wrażliwości naszego sumienia i naszej osobowości. Odpowiedzialność prawna uregulowana jest w przepisach prawa i grożą za nią określone sankcje karne. Czasem odpowiedzialność moralna i prawna występują łącznie, np. kradzież niesie za sobą zarówno skutki moralne jak i prawne. 

Najczęściej koncentrujemy się na odpowiedzialności prawnej, bagatelizując kwestie odpowiedzialności moralnej. Czy słusznie? Przecież nauka odpowiedzialnych zachowań i właściwych postaw moralnych, a tym samym budowanie społeczeństwa obywatelskiego opartego na rzetelnych normach i wartościach,  w długim okresie czasu zaowocuje przestrzeganiem prawa.

Jest to człowiek rozumny, logicznie myślący, rzetelny, postępujący dojrzale, uczciwy, profesjonalny, rozważny i ostrożny. Człowiek odpowiedzialny ma poczucie obowiązku względem rodziny, miejsca zamieszkania, ojczyzny. Wykonuje rzetelnie, najlepiej jak potrafi, swoje obowiązki w pracy zawodowej.  Wykazuje troskę o zdrowie, o otoczenie, o środowisko. Zależy mu na tym, aby zarówno jemu, jego bliskim jak i wszystkim ludziom żyło się lepiej.

Nauka odpowiedzialności zaczyna się od najmłodszych lat. Zgodnie z przysłowiem: „Czego Jaś się nie nauczy, tego Jan nie będzie umiał”. Uczymy przede wszystkim przez własny przykład. Ludzie dorośli często nie uświadamiają sobie, jak uważnymi obserwatorami są dzieci. Kiedy przechodzimy przez jezdnię w miejscu niedozwolonym, trzymając dziecko za rękę i mówiąc: „ Dzisiaj mama się śpieszy, ale pamiętaj, że trzeba przechodzić po pasach” – możemy być pewni, że dziecko powieli nasze zachowanie. Nie zapisze w pamięci stwierdzenia matki, tylko fakt przejścia przez ulicę nie po pasach. W konsekwencji w przyszłości być może ulegnie wypadkowi, a matka zamiast winić siebie, będzie oskarżać kierowcę samochodu. Przypadki tego typu można mnożyć. Tymczasem to na nas, rodzicach spoczywa odpowiedzialność za wychowanie, w tym naukę odpowiedzialności naszych dzieci.

Odpowiedzialność w życiu osobistym przekłada się na odpowiedzialność w  pracy.Należyte wywiązywanie sięz powierzonych obowiązków, dobre wykorzystanie czasu pracy, dbanie o wizerunek zakładu pracy, lojalność wobec pracodawcy, obowiązek utrzymania tajemnicy służbowej, odpowiednie zachowanie się wobec pracodawcy, współpracowników i klientów – to wszystko wynika z umowy o pracę i wewnętrznych regulaminów. Na pewno zawsze o wszystkim pamiętamy? Czy czasem nie lekceważymy powierzonych zadań uznając, że wiemy lepiej od przełożonego czy dane zadanie jest pilne czy nie i musimy je należycie i szybko wykonać? Nie zawsze musimy znać wszystkie powody, dla których powierza nam się do wykonania akurat to, a nie inne zadanie w tym, a nie innym czasie.

             Nie wykonanie zadania czasem może wynikać z lęku, że zrobimy coś nie tak, jak trzeba. Najczęściej jednak wynika z naszego zaniedbania. Zrzucamy wówczas winę na innych współpracowników lub klientów. - To nie moja wina, to on/ona! – słyszymy jakże często.

Pracownicy na ogół niechętnie podejmują nowe inicjatywy i boją się podejmować decyzje, ponieważ wiąże się to z braniem odpowiedzialności za ich realizację. Taka postawa dowodzi, że pracownik nie czuje odpowiedzialności ani za swoją pracę, ani za powierzone zadania.  Koszt „niańczenia” pracownika spada na szefa i trudno wówczas spodziewać się nagród czy podwyżek. Są one, a przynajmniej powinny być, wprost proporcjonalne do odpowiedzialności pracownika..

Przychodzenie do pracy z katarem, kaszlem, temperaturą i innymi objawami chorobowymi jest wysoce egoistyczne i wskazuje na całkowity brak odpowiedzialności. Narażamy w tym momencie naszych współpracowników na infekcję. Takie postępowanie powinno podlegać odpowiedzialności służbowej i rodzić określone konsekwencje.

Wielu z nas zapomina, że mamy obowiązki również wobec społeczeństwa. W kontekście obecnej pandemii obserwować możemy fakt powszechnego braku społecznej odpowiedzialności. Wszyscy jesteśmy specjalistami, wiemy lepiej niż epidemiolodzy i naukowcy co mamy robić i jak się leczyć, znamy się na lekach, szczepionkach i ich skutkach. Chodzenie bez maseczek, brak dystansu społecznego, drwina z nałożonych obostrzeń, nie robienie testów na obecność wirusa w przypadku choroby, aby nie podlegać kwarantannie, uleganie złudnym obietnicom niezachorowania w przypadku istniejących przeciwciał (przecież możemy nadal przenosić wirusa na innych ludzi, poza tym wirus mutuje) – skutkuje coraz większą śmiertelnością naszego społeczeństwa. W chwili obecnej nikt nie jest w stanie przewidzieć dalekosiężnych skutków. Jedno jest pewne. Bardzo wiele zależy od nas i od naszych zachowań. To my kształtujemy rzeczywistość i od naszej odpowiedzialności zależy, jaka będzie przyszłość.

Anna Beata Juklaniuk